Le silvicultura naturala qu’es aquò ?

Interview de Jacques HAZERA publicada dens Lo Sarmonèir n° 18 (martz 2013)

 

Lo Sarmonèir – Ètz vice-president de Pro Silva France e fondator de le Sylviculture Naturelle et Continue © : de qué s’agís ?

Jacques Hazera – Pro Silva France es una associacion de forestèirs dont estèt creada en 1990 e dont hèi le promocion d’una silvicultura pròisha de le natura. Le Sylviculture Naturelle et Continue © es una adaptacion a les constrentas localas (massiu landés, sòus praues, climat ruche, esséncia pionèira, abitudas especificas deus pinhadèirs landés) deus principes de Pro Silva. Aquò’s en 2009 que Didier Müller (expèrt forestèir girondin originari deu Jurà, mòrt accidentalamens en aost 2010) e jo mème concebórem e botèrem au punt aquira adaptacion, au lendeman deu passatge de le ventena Klaus. Aquira adaptacion repausa en fèit sus chic de causas : en gròs, s’agís sonque de portar divas modificacions simplas a les abitudas landesas. Le permèira modificacion consistís a privilegiar le regeneracion naturala (en le pervaucans a chic de fres), e le segonda consistís a realisar aquira operacion quauquas annadas avant le pica rasa deus adultes. Divas autas preconisacions complétan aquith cambiament :  l’abandon deu despressatge mèi l’aubertura d’un paredatge large. Las consequéncias tecnicas mían en d’enòrmas milhoracions tant economicas (milhora rentabilitat), com tecnicas (bòi de mèi bona qualitat), ecologicas (milhoracion deus ecosistèmas, conservacion deus abitats), sanitàrias (milhors equilibres) o paisatgèiras. En resumit, lo pinhadar se pòrta milhor e los forestèirs tabé. Puirén díder que s’agís de « trabalhar mens entà ganhar mèi ! »

LS – Dídetz los pòplaments barrejats represéntan una de les solas solucions perennas en matèira de pinhadar. En qué consistíssen ?

JH – L’abarrei de les esséncias es en efèit primordiau per le perenitat deus ecosistèmas. Sàben per exemple que, gràcia a substàncias aulentas, le preséncia de bòis blancs bota los pinhs a l’empara de les atacas d’escolites, que les perringlas dont nídan hens los cassis hècen demingar les populacions de « gataminas processionàrias », o que los vèrns an le capacitat d’assanir tèrras molhadas. Tabé, le simpla preséncia de hulhuts permet d’adocir l’umús deu pinhadar e de’n milhorar chic a chic le fertillitat. S’agís pas forçadamens de grands aubres hulhuts : modèstes sutgèits persamiats per ‘cí per ‘quí son dejà frem benefics per le pèça. Lo mèi sovent, sufís de reduíser los entertens entà qu’un abarrei espontanat s’instali (taudins, cassis, castanhèirs, mès tabé senguin, sauç, jaugas…). Amèi d’aquò, per fin qu’un ecosistèma sigui robuste e resilient, fau que sigui complèxe, çò qu’es solide lo cas deus abarreis per rapòrt a nòstes pinhadars dont son monoculturas. Enfin, i a pinhadèirs dont s’eishéntan en credens le silvicultura deus puplaments abarrejats qu’es tròp complèxa, mès existís, per los gestionar, solucions frem simplas, frem eficaças, e bon mercat.

LS – Maugrat sa toxicitat e son caractère invasiu, quaus son los atots de l’arcacià, dont ètz un fervent partisan ?

JH – A ma coneishença, le toxicitat de l’arcacià concèrna pas dirèctamens lo pinhadèir (toxicitat de les fabacèias per ingestion de les granas… çò que vau tabé per los pesèus, les mongetas o les havicas !). Lo caractère invasiu de l’arcacià es mens violent qu’aquith de frem auts colonisators (ailanta, cerilhèir tardiu, bambó, « travassa-camin
deu Japon », bossalon asiatic…). Per exemple, l’arcacià coloniserà jamèi tèrras prauas. Aquò dit, a l’avantatge de milhorar le fertilitat deus sòus suus quaus s’instala. Aquò’s bien tròp tard anuit, au XXI^e siècle, entà s’encoentar de lemitar l’expansion d’una esséncia dont, en qüate siècles, s’a dejà probanhat per tota l’Euròpa, e dont pòden anuit considerar com perfèitamens aclimatada. L’arcacià a tabé mantas autas qualitats : aquò’s un aubre mellifère frem reputat ; fixa l’azòte atmosferic, dab le garantia qu’aquith
azòte se retroberà pas hens les napas freaticas devath una fòrma poluanta (nitrita,…) ; aufre una remuneracion superiora en d’aquira de frem autas esséncias (notadamens lo pinh maritime) ; porvei un bòi frem duraduir e dur (amèi frem bròi) dont pòt remplaçar avantatjosamens frem bòis exotics (lo tèc notadamens) ; aquith bòi es un excelent combustible.

Publicat lo 31/03/2019.

Lo metaièr deu Diable

Autiscòps, j’avè au Haut-Lana de Lencoac un vielh paisan, magre com un sit. N’avè pas nada hemna, ni familha, ni parentat, e que vivè tot solet, com un praubilhàs. Entà eth, jamès dimeishes, jamès hèstas ! Pr’aquò, un còp, que’s deishèc morir…

Austalèu, qu’anoc en infèrn, e lo Diable qu’eretèc deu son ben : un camp, ua tapiòta e ua bòrda a tèit de palha. Lo Diable que’s cèrca un metaièr, mès ne’n tròba pas nat : digun ne vòu d’un tau mèste !

Totun, au cap de dètz ans, quauqu’un que’u prèga de’u balhar lòtja. Qu’es un joen : digun ne’u vòu. Qu’a pro maishanta reputacion : lo monde que disen que n’es pas valent, e portant qu’es pro goalhard… Que’u hèn tabenh passar per pèc, com la lua vielha…

Aqueth omiòt s’aperèva Jantiròt. Lo Diable, per un còp bravilhàs, que’u disoc :

— Que’t voi ! Que’t lòtgi e que’m hès lo camp !

— Mercí hèra. Mès, çò que’vs devi ?

— E bé ! La mitat de çò que hècis vasi entà cadun. Engoan qui vèn, çò qui serà de cap au so serà entà jo. Tu, qu’auràs çò de devath tèrra.

— Ò quiò ! Atau haram pusqu’at vòtz atau !

E de la Sent Martin a miei abriu, lo Jantiròt qu’eishartiga, que dessoca, que hosia, qu’arrèga e qué hè ?… las tuhras.

De cap au vint d’aost, qüand las tuhras son amassederas, lo nòste òmi qu’apèra lo mèste. Aqueste que s’i hè d’arribar, dab hèra d’ajuda. E tots que còpan au tros : los uns que sègan, los auts que dalhan… Que plenhan tambarèus de… salopèr. E lo dimeishe qui vèn, que menhan tot aquò a Lucsèir, devant la glèisa. Digun ne’n vòu e tots, a la sortida de la messa de haut jorn, que’s foten deu Diable e que l’ahulan.

Aqueste, negue de colèra, se’n va trobar lo metaièr e que’u crida :

— Que m’as gahat engoan ! Mès que sii lo prumèr e lo darrèr còp ! En unh’aut an, que’m carrà çò que sii cochat e tu qu’auràs çò qui pareisherà !

— Com vólhitz, mèste !

E de Sent Luc a Totsants, lo Jantiròt que hema, qu’arpèga e qué semia ?… blat ! Aquò hèit, que boja, que casca, qu’escantoa e que dèisha har…

Entà banlèu, de cap a Cension, lo Diable qu’arriba. Vòu véser lo camp. Qu’i veid bèra recòlta… e, plen de coentas com tostemps, s’escapa viste a l’infèrn.

A Sent Jan, lo blat qu’es copeder. Lo Jantiròt que harga la hauç, que sèga, que hè garbas e ligòts e que s’i hè de hicar a l’aplec, dehens la bòrda, çò que s’a amassat. Aquò qu’es hèit ! Lavetz, qu’apèra lo Diable : cau que vèni viste cercar los sons drets.

Ne’u cau pas aperar dus còps ! Austalèu qu’arriba dab ajuda, hèra d’ajuda. E tots que hèn au qui mèi har : que darrigan, que hèn pialòts e que carcan… Lo Diable qu’at vòu véner tot a Sent Justin, per la hèira de Magdelena.

Mès digun ne vòu de ‘queths tros de blat e lo monde qu’arrisen e que’s trufan un còp de mèi. Hòu de colèra, lo Diable que torna engular lo Jantiròt.

— Malaja ! Malaja ! Volur de metaièr ! Que’t harèi còser banlèu !

— Jo, que soi un volur ? Qué’vs èi panat ?

— Si-fèt, qu’ès un volur ! Que’t sauvas tendent çò de bon e que’m dèishas…

— Mès, mèste, es la mia fauta ? N’atz pas causit cada còp ? Qué vorratz engoan qui vèn ?

— Tot ! Qu’at voi tot ! As entenut ? Tot entà jo : çò de dessús e çò de devath ! E pren garda a tu, se’m gahas un còp de mèi ! Que t’at harèi pagar e que’t costerà hòrt car ! As-tu comprés ? Que t’averteishi que poiràs, lavetz, anar har córrer la biaça !

E tostemps pressat com lo mau de vente, lo hastiau que huit a soa casa e qu’arnèga : ‘’Macarèu ! Diu vivant ! Hilh de p… !’’

Lo Jantiròt, eth, qu’es capvirat. Cau donc que hèci au camp adara ?

— Tè, ce’s ditz, perdut a pèrder, vau semiar milhòc de varèit, deu prumeriu.

E, au mes e mai, que hè milhòc. Que’u trabalha, que’u cauça, mès n’escabelha pas, ni n’es·hoelha.

A Sent Lop, lo Diable que vèn har lo torn deu camp. Lo milhòc qu’es austà haut que lo qui e’u hè possar. E, en graupant dab las úrpias devath tèrra, que tòca. Que va plan aqueste còp ! E que vòu amassà’c tot lo lendomans.

Lo Jantiròt ne’n es pas d’avís.

— Cau aténder Sent Luc ! ce’u ditz. Atau hèn tots los metaièrs de pr’ací…

A Sent Miquèu, la nèit, au clar de la lua, lo Jantiròt que s’amassa las pilhas e que’n plenha lo solèr de soa casa. Qüand a fenit, ua semmana avant Sent Luc, que crida au Diable d’arribar qüand volhi…

Com tostemps, qu’es aquí austalèu, dab lo son monde. E tots au trabanh ! Que shirgan, que hèn hèis, que carcan vint carretassas. Las menhan a Recohòrt per la hèira de Sent Luc, la mèi grana de l’annada… E que tiran a véner… Mès, aquí, com alhons, tròban pas crompaires, sonque trufandèrs, hèra de trufandèrs.

Lo Diable creid vàser pèc. Har fóter d’eth tres còps adarrond ! Que huit dens l’infèrn e qu’at vòu har còser tot ! E que jura… E que raina… E que s’esprisha…E  que s’esmaleish… E que ronha… E que n’a dab tots e totas.

Dempús, lo Jantiròt ne l’a pas jamès tornat véser. Qu’a hèit benesir, peu curè de Lencoac, lo camp, la bòrda e la tapiòta. E, adara, que viu, mèste a soa casa, urós com un arrat au palhèr.

Lo monde que disen qu’aqueth pegolhàs qu’a avut hòrt de shança, tròp de shança…

Shafres comunaus en Lana-Grand

Sivant ARNAUDIN.

 

Bonhicaires/quershadaires d’Argilosa

Tripèrs d’Arjusan

Rishards d’Aunèssa

Vaisheraires d’Aurelhan

Castanhaires de Balehada

Maquinhoaires deu Barp

Cauças-estronhadas de Bèilonga (?)

Pisha-vin de le Bastida

Argilaires de Belièt

Carrejaires de Belin

Cantaires de Bèrt

Picaires de Biscarròsse

Chancaires/heiraires de le Bohèira (gentilé : Bohèirin, Bohèiròt)

Cerilhaires de Boricòs

Cintèiraires de Calen

Recordaires de Campanha

Guindolhaires de le Capèra

Pè-negues/pèiraires de Comensac

Frangèus de Cornalís

Panatèrs/bondroaires d’Escorça

Chaleminaires de Garenh

Coarres de Garròssa

Anguilaires de Gastas (gentilé : Gastèus)

Sharroaires de Gujan

Milhadaires de Haudoars

Bandolièrs d’Igòs

Palomaires/esquiroaires/esquirochaires de Labrit

Marshands de pruvas de can/aulhaires de Lencoac

Mossurs de Lengòssa

Aücaires de Lesp’ron

Mautoèrs/capetraires de Licseir

Caga-lan/dançaires de Liglon

Gemèrs de Linse

Marcadaires de Lipostèr

Biscarraires de Lugòu

Hròcha-parets/chancaires de Luva (gentilé : Luvòts)

Garrolaires de Mamisan

Agressaires de Manòr (gentilé : Manorets)

Pescaires de Melhan

Agivaires de Miòs

Ivronhes de Morcens

Assembladaires de Mosteir

Shicanures/plaitejaires deu Murèth

Jogaires d’Ostens

Aucheraires de Parantís

Patacaires de Pissòs

Tuulaires de Pontens

Carrotaires de Rishèt

Sacules/perligostraires/hemnaires/embraçaires de Sabras (gentilé : Sabròts, Sabrins, Sabringòts)

Carboaires de Salas (gentilé : Salòts)

Aunhoaires de Saunhac

Pintaires de Senguinet

Moinicaires deu Sent

Auberjaires de Sent Magne

Henejaires de Sent Pau

Pregaires de Diu de Sent Perdon

Chinchaires de Senta Aulàdia

Biscarraires de Sèusa

Rampelaires de Shos (gentilé : Shorets)

Ajartaires de Sòre (gentilé  : Sorets)

Poloièrs de Susan

Porcatèrs de Tartàs

Pèugaires de la Tèsta (gentilé : Testerins)

Lagostraires/abelheraires de Trensac

Audiençaires de Viganon

Protégé : Critica de mots utilisats per los occitanistas girondins

Cet article est protégé par un mot de passe. Pour le lire, veuillez saisir votre mot de passe ci-dessous :

Mot de passe :

Lo laveder de Caishen

Dens : G. Laporte-Castède, Pain de seigle et vin de grives, compte d’auteur, Dax, 1980.

 

J’avè, d’auts còps a Caishen, un vielh curè, enqüèra esbrit totun, e que s’entenè dab lo maire com lo can dab lo gat.

De ‘queth temps, las hemnas qu’anèvan soent a confessa : un còp per mes aumens, quauque còp dus. Entertant, que’us arribèva d’aver quauque amic, de gahar lo betolèr e de har peguessas.

Aqueras plègas ne son pas aisidas a díser… e lo curè, pro viste, qu’estic ahurbit d’enténer aqueth arrimatoères. Dab cadua, que hasoc un convienut ; que’u caliva díser au confessional : «que soi tombada dens lo laveder… un còp… dus còps… tres còps…». Entà banlèu, totas las hemnas qu’estín au siòt. Que tombèvan dens lo laveder e que’s hasèn perdonar.

Mès, un jorn, lo praube òmi caloc deishar la paroassa a un joen. Qu’avoc, avant de s’en anar per tostemps, lo plaser de véser lo qui’u devè remplaçar ; e, tots dus amassas, que hasón hèra d’istoèras : parlan de la glèisa, deu maire, deu regent, deu factur e deu cantonièr…

Lo jorn deus sons adishatz au son monde, lo vielh curè que pensèc que s’avè oblidat ua causa : de’u díser com las hemnas confessèvan lo pecat de pegolhèr.

— Bah, que vau deishar la comission au maire. Que l’i harà.

Atau pensèc e atau hasoc.

Lo maire que prometoc… Mès e disoc pas arren au navèth curè.

Aqueste que hè l’arribada. Qu’es hèra bien vist de tots, deu maire sustot. E las hemnas que van a confessa un chic mèi soent qu’avant. E totas, sonque las tòrtas, las lèsas e las hoishudas, que’u hèn lo mème istoère : «Que soi tombada dens lo laveder un còp, dus còps… o cada setmana o hèra de còps».

Aquò que’u sovèn au joen curè.

— Que van atrapar mau, aqueras praubas hemnas ! Benlèu j’aurà quauqua negada. Que cau qu’ac disi au maire !

E atau hè. Aquò que hè arríser lo maire, que’u hè arríser tant e mèi… E lo curè que’s demanda s’a ahar a un òmi com cau o a un pegolhan.

Qué har ? S’en va trobar lo cantonièr, un vielh gojat  de qüaranta ans. Lo capèth a la man, aqueste qu’escota lo curè e que’u promet d’anar tot jorn au laveder e de portar ajuda, se cau, en aqueras malurosas.

Las setmanas que passan, los dimèishes tanbenh… e tostemps, las lavairas que’s foten dens l’aiga de l’arriu.

Lo curè que pareish : aqueth ahar que l’empacha de dromir.

Lo jorn de Pascas, après vrèspas, que’s hè menhar au laveder peu maire e peu cantonièr ; totas las hemnas que segueishen. E aquí, que ditz :

— Mossur lo Maire, aquò a pro durat ! Lo vòste dever qu’es de har vèner, ací, quauqu’un deu Mont entà véser çò que cau har. Las hemnas que son hartas de’s banhar, ivèrn com estiu. Urós que ne sii pas arribat un malur !

E las hemnas de tirar lo roge e  lo maire de’s fóter a arríser com un tistèth… Lo curè, eth, que creid vàser pèc.

— Mais enfin, Monsieur le Maire, c’est insensé ! Comment, vous refusez d’agir, et cela vous fait rire ? Pourtant, vous ne devez pas ignorer que votre femme, la pauvre, elle aussi tombe de temps en temps dans ce maudit lavoir. Elle me l’a confié. Cela vous laissse-t-il insensible ?

Mès lo Maire, adara, n’arritz pas mèi briga. Que s’arrevira e que’s fot a húger com s’avè lo hoec au cuu.

Dempús, ne l’an pas jamès tornat véser : ni a soa-casa ni dens lo país. Aont a fotut lo camp ? Digun n’ac sap. Mès benlèu hèra lonh, en un lòc ont las hemnas ne tomban pas jamès dens los laveders.

Imne landés, tot empenat !

1
De Gavarret dinc a le còsta
De Pèira-horada au Bordalés
Qu’èm en familha, qu’èm a nòste
Qu’èm entr’amics, qu’èm tots Landés
Aquera tèrra, grassa o seca
Que ns’a balhat lo mème anar
Que sufeish de’ns véder le teca
Entà cantar, entà cantar

2
N’i a pa’nlòc bèra campanha
Mèi qu’a Mugron, Monthòrt, Amor
N’i a pas nat cèu, mème en Espanha
Mèi clar, mè rishe de color,
Escotatz faça a l’Atlantica
Shiular lo vènt, bronir le mar
Ne cérquitz pas melha musica
Entà cantar, entà cantar

3
Dens los pins a pèrta de vista
Se vòletz seguir lo gemèr
Que’vs carrà córrer viste, viste
A travèrs bruc, d’un pè laugèr
Com l’esquireu cinglant è lèste
Arrei n’arriba a l’eslentar
Qüènd a finit  è pren le vèsta
Qu’es per cantar, qu’es per cantar

4
En shaqu’endret qu’i a bèras hilhas
Qui hèn lo plesir deus gojats
E dens le hèsta en espartilhas
Son les permèras aus esbats
Que son vadudas amorosas
È hèitas per les embraçar
Qu’an les camas tan aguinhosas
Entà dançar, entà dançar

5
Se n’atz pas paur porratz descènder
Dens l’arèna dab « Paloma »
È que veiratz se’s cau defènder
Entà ne pas se har hular
Mès lo FILLANG que hèi d’aviada
Tres bèths escarts per l’esvitar
È lo DAV’RAT que pren l’aviada
Per le sautar, per le sautar

6
Au Vielh Bocau qu’es l’Assemblada
Minjam alaudas è cotolius
Hitjon, jambon, bona caroada
Puishque s’at balha lo Bon Diu
Puishque le taula rènd aimable
È hèi tanbei arrebisclar
Chucam, chucam, lo vin de sable
Entà cantar, entà cantar

7
Ò Marensin, bèra contrada
Que lo primtemps hèi eslorir
Puishque per ‘quí que m’an hèit vàder
Qui carrèi bien un jorn morir
Qu’siin bien o mau devath le tèrra
Dessús qu’èm melhe è n’èi que har
Que de poder longtèmps enqüèra
Víver è cantar, víver è cantar

REPIC
Que son aquí los òmis de le lana
(o: Son tots ací…)
Los de Shalòssa è los deu Maransin
Los deu país on le tèrra es tan grana
Que com deu cèu ne se’n veid pas le fin
Tèrra d’estanhs on lo so s’esmiralha
Tèrra de camps, de vinha è d’arrelhòts
Tèrra de pins on lo gemèr trabalha
È hèi pishar le gèma en los cutiòts

Cançons de nòça a Belin-Beliet

Interessanta trobalha a la Bibliotèca de Bordèu :

 

Abat Albert GAILLARD, Deux paroisses de l’ancien temps, Belin et Béliet, Office d’Edition du Livre d’Histoire réimpr., 1996

 

S’agís de cançons populàrias usitadas dens les nòças, en gascon negue… mès a còps es escrivut « la » e pas « le » !

Qüand van portar la corona

I Portem-li la corona (ter) / Portem-li bien / Era se l’a ganhada bien sajament.

II Nau gojatas nosauts èm (bis) / E la nòsta corona / Si la nòvias nes le demanda / Nosauts farrà li dònim

III La nòsta corona a nau candelons / Shaque candelon a sa lustror / Per la nòsta nòvias la bèra aunor

IV Aquiras gojatas, la bèra aunor qu’an / Les qui bien hèn pòrtan boquets / Les qui mau hèn de bèths moquets

V Les gents de la vila diurén tremblar / Diurén tremblar, diurén samsir / De véder passar la corona ací

VI Aunèstas gents, regardetz bien / De tota part, de tot estrem  / Si nòsta corona a nat mancament

VII Mès se n’i védetz, nes ic diratz / Nosauts gojatas lesi arranjaram

VIII Nòvias te pòrtam la corona / La corona la tua aunor / Que te l’as ganhada en hèns l’amor

IX Lo pair de la nòvias, vingut, vingut (au lòc de venetz o vinetz !) / Lo pair de la nòvias vingut ací / L’aunor de vòsta hilha qu’es ací

X idem demb la mair

XI Demandem au mèste de la maison / Se vòu la corona hens sa maison / Se ne le vòu pas, nes le vam tornar / A nosauts gojatas nes servirà

Apui :

I Obretz, obretz la pòrta, portets

Responsa : Qui truca ací a la pòrta, novèla ?

II Los amics de la nòvias, novèla

Responsa : Qué pòrtatz a la nòvias, novèla ?

III La corona a la nòvias, novèla

Responsa : Amassaratz-li, conservaratz-li     ) (*)

Tot aquò poirà servir a la nòvias                      ) (*)

Idèm per : solièrs, debàs, pelha, cotilhon, corset, pantalon, camisa, espós

Lo darrèir còp, au lòc de (*) :

Aquò n’es pas vrai / N’ètz daus mensongèirs / L’esposa, l’espós / Son au miei deu larèir

S’ètz de bravas gents / Nes lo haretz véder / Nosauts urós / D’aver sa coneishença

En anant a la glèisa

I Sortitz dahòra, caps ahumats / Veiratz passar de bèths caps daurats

II Sortitz dahòra de dus en dus / Veiratz passar de bèths mossurs

III Se vòlem sortir, sortiram / Un plat de mèrda vos portaram

En arribant a la glèisa

Jo vedi la glèisa e l’autar ludir / Aquí on la nòvias va díder « oui »

En sortint de la glèisa

Nòvias, remercia Mossur Curè / Mossur Curè, lo secrestan / Que t’an balhat un bon còp de man

En se botant en taula

E ! au cap de la taula i a un arrosèir / Un arrosèir qu’es bien florit / Entr’ací un an serà tot flaishit

Pendent lo repàs (e se vei, a las paraulas, que lo vin pisha !!) Aquí, òmes e fimèlas altèrnan los coblets.

I Aquiras gents, d’on son ? d’on son ? / Que ne saben pas un mòt de cançon / Pòdem ic díder, ic assegurar / Aumens per cantar, ne saben pas

II Està teishau, pantalon gris / Se n’ès pas sorcièr ès lo malin

III Està teishau, cotilhon blu / Que te l’as ganhat damb un mossur !

IV Farrà crompar lo cordon blu / Percé d’estacar los ases com tu

V Està teishau, cotilhon blanc / Que te l’as ganhat damb un paisan !

VII Sii damb un paisan o damb un mossur / Aquò ne t’i hèi pa’rren a tu !

VIII Està teishau, chac-chc, chac-chòc / Que t’as pishat hens los esclòps

IX N’ic èi pas hèit, mès qu’ic vau har / Tu damb ta lenga ic vendràs lecar !

X Està teishau grand caishalàs / Les de devath te tòcan au nas

XI Està teishau pantalon blu, / Per un horat que mòishas lo cuu

(E ‘quò’s un curè que reculhit aquò !)

Quèsta

Bonsoar Mossur (Madama/Mamisèla), l’aunor icí presenta

Estrenetz l’esposa, estrenetz-la bien

A vos Mossur (Madama/Mamisèla), que n’atz los moièns

Cançon gaire d’actualitat : « Sent-Jan deu blat » !

En parlar negue :

 

Valà la Sent-Jan, la Sent-Jan d’estiu

Valà la Sent-Jan, la Sent-Jan deu blat

 

On tots los amics van a la velhada

On tots los amics van au huc benedit

 

An hèit una crotz d’èrba de la* lana

An hèit una crotz per har benedir

 

* Curiosament, escrivut « la ».

 

Tot aquò per botar una ambiença estivala ! Fau díser que pr’ací (a Bordèu), lo temps es gohat, viroliu. Mès bon, s’i acostuman ! Tè, a prepaus de Bordèu, i a pas pausa, èi vist tres ciclistas de la poliça nacionala s’arrestar en d’un huc roge (e aurén poscut passar shens accident !) A n’i pas créser !!

« Los Senguinets son los pintaires »

Cançon collectada per Felix ARNAUDIN.

1. Los  Senguinets son los pintaires
2. Los Biscarròsses los picaires <pinhadèirs, gemèirs>

   Repic : Jana m’amor / Per ua arròsa muscadèta* / Morirèi jo ?

3. Los Parantís los aucheraires <caçaires d’audèths>
4. Los Gastèus los anguilaires <pescaires d’anguilas>
5. Los Senta-Aulàdias los chinchaires <pescaires de sancarruvas>
6. Los Mamisans los garrolaires <pescaires damb le garròla (traïna)>
7. Los Aurelhans los vaisheraires <batelèirs>
8. Los Sent-Paus los henejaires
9. Los Pontens los tuulaires
10. Los Boricòs <quartèir de Pontens> los cerilhaires <minjaires de  cerilhas>
11. Los Escorças los bondroaires
12. Los Lu(v)òts los chancaires
13. Los Bohèirins los heiraires
14. Los Comensacs los pèiraires <«darrigaires» de pèiras>
15. Los Trensacs los abelheraires
16. Los Sabròts los perligostraires <fimelèirs>
17. Los Licglons los dançaires
18. Los Garenhs los chaleminaires
19. Los Vèrts los cantaires
20. Los Labrits los esquiroaires <trocaires d’esquirons>
21. Los Sens los moinicaires <gents de «moaneria»>
22. Los Lencoacs los aolhaires <marshands d’aolhas>
23. Los Licseirs los capetraires
24. Los Calens los cintèiraires <los que hèn au cintèir>
25. Los Sorets los ajartaires <ensurtaires>
26. Los Argilosas los quershadaires <minjaires de cruishada>
27. Los Balehadas los castanhaires <minjaires de castanhas>
28. Los Manorets los agressaires
29. Los Ostens los jogaires
30. Los Sent-Magnes los auberjaires <corrurs d’aubèrjas>
31. Los Barps los maquinhoaires
32. Los Miòs los agivaires <que juntan los buus>
33. Los Gujans los sharoaires <pescaires de sharrons>
34. Los Testerins los pèugaires
35. Los Salòts los carboaires
36. Los Lugòus los biscarraires
37. Los Belièts los argilaires <que manejan l’argila>
38. Los Belins los carrejaires
39. Los Viganons <quartèir de Mosteir> los audiènçaires
40. Los Saunhacs los aunhoaires <minjaires d’aunhon>
41. Los Murèths los plaitejaires
42. Los Mosteirs los assembladaires <gents d’assembladas>
43. Los Rishèts <quartèir de Pissòs> los carrotaires <topièirs>
44. Los Pissòs los patacaires
45. Los Licpostèrs los marcadaires
46. Los Shorets <d’Ishós> los rampelaires <jogaires de rampèu>

(‘quò’s pas una cauquilha : Arnaudin escriu bien «muscadéte» e non «muscadete».

A la hèira de Labrit

Aqueth ahar que s’es passat a Labrit, qu’i a quauquas annadas, e vertat qu’es. Qu’i avè, lavetz, cada ivèrn, ua hèira aus ases e a las saumas. Los lanusquets qu’i arribèvan, dab aqueth bestiar, de pertot avant : de Lucseir, deu haut-lana de Lencoac, de Caishen, de Canencs, de Sabras, de Porseguèra, de Garen(h), e benlèu de mèi lonh enqüèra.

Tots los asoèrs de la contrada qu’èran a Labrit, aqueth jorn, los uns entà véner, d’auts entà crompar, o entà trocar, e quauques-uns entà espiar.

De ‘queth temps, un ase costèva pas hèra car. Qu’èra mèi aisit a atalar e a maserar qu’una cavala… e s’èra tilhut e valent, que hasè l’ahar.

Aqueth ditjaus, a Labrit, sus la plaça, qu’i avè hèra d’òmis, tots vestits d’ua belosa, lo capèth sus lo cap e los esclòps aus pès. Qu’i avè tanbenh, dehens la glèisa vesia, «l’Adoracion» e hèra de monde a la mèssa de haut jorn : quauques mossurs, hèra de
hemnas, la genessa, los còishes e las mainadas. A mijorn, las clòishas que trangan e la glèisa que’s vueita. Lo tropèth deus messèrs que s’esperraca.

Entà banlèu, los curès que hèn, eths tanbenh, la sortida. Que son lusents, Diu mercí!
Cadun que s’a hicat la soa mèi beròia sotana e lo grand shapèu negue en plaça deu calòt. Quantes son ? Pròishe d’una dotzena arrond lo de Labrit e que hèn de cap au presbitère. Ah, los gus ! que’s van ataular e, tots amassas, har un chap dab bolhon, borit, sauça, rostit e tortièra…

La coada de curès que camineja. De tot costat, qu’i a ases, saumas e asoèrs qui hèn istoèras. Hèras que saludan en se tirant lo capèth. Digun ne gauseré tirà’us janglas.

Entà banlèu, los curès que passan au ras de tres o qüate «pòpes». Que son de Lucseir… e a Labrit qu’an balhat aus òmis de Lucseir lo shafre de «pòpes». Los «pòpes», eths, qu’apèran «pires» los de Labrit e pòpes e pires que son amics com cans e gats.  Perqué ? Digun n’at a sabut, mès qu’i a hèra pausa que se son despudits.

Dens aqueth escòt de «pòpes», qu’i a l’Auguste de Batarrièra. Que pòden cercar a dètz lègas arrond Labrit entà trobar un trufandèr com eth. Entà espatar tots los heirèrs, que crida :

- Tè, uei, ací, i a pas  sonque ases e curès !

Qu’i a quauques pòpes qui s’escanan d’arríser de ‘quera peguessa. Mès lo curè de Labrit que s’arrevira austanlèu de cap a l’Auguste e los sons amics.

- Vam véser, vosauts ! Qu’ètz curès, mès a-on ? Ne’vs avisi pas… Pas  per ací, benlèu…

L’Auguste que tira lo roge e que respon en mequejant.

- Mès…  mès, nani ! Som pas curès… briga curès… Que som… de… de  Lucseir !

- Lavetz,  qu’ètz ases !  E los mèi famús de tots los qui son ací, uei, a  la hèira de Labrit !

- E ben, aqueste còp, «pòpes», que’vs an beròi gahats a l’arratèr ! ce’us crida lo Janti de Capbueu, un pire qui n’a pas «lo hiu a la lenca».

E tots que’s foten de l’Auguste de Batarrièra e tanbenh de tots los pòpes qui son a  la hèira.