Parabòla en gascon de Podensac (33)
Lo goiat pròdigue
Un òme n’avè que dus goiats. Lo pus june dishut a son pair : « Es temps que si(i) mon mèste e qu’augi argent. Fau que pusqui m’en anar e que vedi país. Partatgetz vòste ben e balhetz-me çò que divi auger. – Ò, mon dròlle, dishut lo pair, coma vorràs. Ès un mishant e s’ràs punit. » Apui, ovrint un tiroart, partatgèt son ben e n’en hit du(v)as porcions esgalas.
Chic de jorns après, lo mishant dròlle s’en angut deu vilatge en hints lo fièrt, e shans díder ren a digun. Travassèt bòcòp de landas, de bòis, de ribèiras e vingut dens una granda vila ont despensèt tot son argent. Au bot de quauques mes, digut vénder ses pelhas end’una vielha fama e se logar per estar vailet : l’envièren aus shamps per i gardar los aines e los buus.
Lavetz estèt bien malurús. N’augut pas mèi de lit per dromir la nuit, ni de huc per se cauhar quand hadèva frid. Avè quauque còp tant de hame qu’auré bien minjat aqueras hulhas de caulet e aqueths fruits porrits que minjan los pòrcs, mès digun ne li balhèva ren.
Un desser, lo vente vide, se dishèt tombar sus un shèite, espients per la frièsta los audèths que volèvan laugèirament. Apui vit paréisher dens lo cièl la lu(v)a e les estelas, e se dishut en plorents : « Labàs, l’ostau de mon pair es plenh de dòmestiques qu’an pan e vin, eus e hormatge tant que n’en vòlen. Pendent aqueth temps, jo mòri de hame ací.
E bé, vau me livar, airèi trobar mon pair e li dirèi : Hiri un pecat quand voluri vos quitar. Auguri grand tòrt e fau que me punissetz, ic sabi bien. Ne m’apèritz pas mèi vòste goiat, tretetz-me coma lo darrèir de vòstes vailets. Estèri copable, mès languivi lunh de vos. »
Lo pair èra dens son casau, acabents d’arrosar ses flors : vesitèva los pomèirs e los arredims. Quand vit víer suu camin son goiat tot cobèrt de sudor e de possièra, trainant la cama, poscut a pena ic créder. Se démanda se faliva que lo punissi o que lo perdonèssi… Enfin, damb les larmes aus ulhs, li alonguèt los braç, e se gitants a son còth li balhèt un gròs poton.
Apui hit asheitar son goiat, sonèt ses gents e los vesins : « Vòli l’aimar coma avants, lo praube mainatge, lesi dishut talèu qu’estèren rassemblats. Es état assès punit : que digun adare ne li hèdi nat repròishe. Vinetz lo véder, portetz-li viste un bròi paletòt, metetz-li una baga au dit, apui solièrs nèus aus pès. Poiratz tabé préner veguèirs, canards e miar un vetèth bon a tu(v)ar ; vam búver, minjar ensemble e har una grana hèsta. »
Los vailets aubeïren lur mèste e miren una bèra napa sus la taula. Au mème moments, l’ainat goiat arribèva de la caça damb sons cans. « Quau es donc aqueth bruit ? cridèt en jurents. Credi que càntatz ací ; n’es pas tròp lèu que torni. Ètz-ét fòu, mon pair ? »
« No, mon goiat, n’en sui pas, respondut lo vielh. S’hèdi aquò, aquò’s que sui plenh de jòia. Càntam e som urús, car am bien de qué. Qu’ic vulhis o no, fadrà que cantis tu tabé e que te rejoïsses damb nosauts, parce que ton frair qu’èra mòrt es revingut a la via. Aquò’s coma se vinèva de nèisher : gèir èra perdut, anuit lo valà retrobat. »
E. Duprat