Lo lexic variat de les vias

Les vias de comunicacion son desempui l’Antiquitat de lòcs qu’atiran la populacion. Pòdem citar, en Aquitània, lo camin Gallian (Bordèu-Vasats), lo camin romiu (Bordèu-Baiona) empruntat per los sent-jaqués, lo pleonasmic camin de la via (Bordèu-Cubzac), la Cauçada (Bordèu-Cotràs-Peirigüers), lo camin hariau (camin costèir traversant la Lana Grand) o la Levada (Bordèu-Punta de Grava)…

Los toponimes se referent ad aqueras vias – e tanben a les mens importantas – pòden derivar deu gaulés camminus (la Caminòta, Camenal, les Cami(n)adas…). La nom de Sendets significa « ensemble de petits camins » (*semitellas > *sem(i)dèths). De noms pòden se referar, a l’origina, a la natura de la via : podèva estar pavada (rua Paimentada, la Herrada, la Granda Ferrada…), o simplament empeirada per facilitar lo passatge de les carretas (la Carrèira (Longa)…), omèi rehauçada coma aquò’ra la costuma dens l’Antiquitat (la Levada…). Lo latin [via] calceata, eth, nos a balhat pro de toponimes de tipe « la Cauçada » (e en particulièr Sent Martin la Cauçada).

Quauques mòts son tipics de la Lana, coma pegulhèira e cor(re)gèira que rapèlan los tragèits deus tropèths capvath los grands espacis bravichuts. Los mòts passa (puslèu maritime), tralha o viòt, eths, son mens especifics.

Dens les vilas, tròban tanben de carrèiras, mès sonqu’en gascon medievau, coma nos ec indican les placas de ruas a Sent Macari. Per contra, carruet (entre Sent Macari e La Rèula), carreiron, carreiròta, carreiròt, son totjorn visibles. Per l’anecdòta, entenduri un jorn una fama pas tan vielha emplegar lo mòt carruet. Au contrari, la Ruassa designa una granda rua.

Quauque còp, una mesura de distança es utilisada, coma per la comuna de Quarta Lèga, qu’èra a quata lègas de Blaia suu camin d’Engolesme. Per contra, Tressas e Cestàs, tradicionalament « a tres lègas » e « a sheis lègas » son de faus amics ; en realitat, Tressas designa les tèrras de Tritius, e Cestàs es una deformacion de Fescals, deu latin *fiscariis « lemita de bans senhoriaus sus un axe rotèir a peatge ».

Solide, los axes de comunicacion èran ponctuats d’estapas. Atau, bèth-arremat de lòcs pòrtan lo nom de « la Pòsta« , coma a Montuçan o a Cestàs. I fadré ajotar l’Òste, l’Ostet, l’Ostessa, Bon Òste… que rapèran aubèrjas. Etauliers vèn deu sentongés étaule « establa, escuria, aubèrja » ; per Masion, vèn deu latin *mansionem « ostau d’estapa, aubèrja ».

Poiram enfin mencionar la granda varietat de les interseccions. D’una part, les horcas (la Caforcha, los Tres Còrns [les Trois Cornes en francés], la Horcada, la Horquèira…) ; d’auta part, los quate-camins (lo Canton, Canton de les Sorcièras, los Quate Camins, la Crosilha, l’Estela…)… E milhor encara, « los Sheis Camins«  !