Vailèira (la Rèula)

Vailèira = cançon on  i a una goja, una jornalèira.

Dens : GAUBAN Octave, Histoire de la Réole, Lacour réimpr., 2006

 

Diu ! que la nuit me parei longa (x2) / Avèque aqueth vielh tan jalós (x2)

Tota la nuit que me demanda / Jana « lan » atz vòstes amors ?

Jo ne’n èi pas ni mèi ne’n vòli / Ne ne’n èi pas d’aute que vos

Qui èra aqueth, arsèir, la Jana / Que parlèva d’abèque vos ?

Aquò èra un de mos baus-fraires / Que parlèva de mos nebots

N’i tòrnes donc pas mèi, la Jana / Ne tòrnes donc parlar damb eth

Si jamèi jo ne li atrapi / Tuarèi a d’eth, batrèi a vos

Tots los navius que son sus l’aiga / Ne son pas tots a un patron

Tots los castèths que son sus tèrra / Ne son pas tots a un senhor

Tots los anhèths de la Grand’Landa / Ne son pas au mème pastor

Atau sui jo, mon amic Pièrre / Jo ne sui pas tota per vos !

Dens les ruias de Borg

Crits dens les ruias de Borg, recaptats per F. Daleau en 1875 :

Sardinas bohadas, sardinas a la carn de polet !

Dau martrame !

Creac (« creat ») tot viu, creac !

Colac (« colat ») viu ! Colat picat !

Cançons de nòça a Belin-Beliet

Interessanta trobalha a la Bibliotèca de Bordèu :

 

Abat Albert GAILLARD, Deux paroisses de l’ancien temps, Belin et Béliet, Office d’Edition du Livre d’Histoire réimpr., 1996

 

S’agís de cançons populàrias usitadas dens les nòças, en gascon negue… mès a còps es escrivut « la » e pas « le » !

Qüand van portar la corona

I Portem-li la corona (ter) / Portem-li bien / Era se l’a ganhada bien sajament.

II Nau gojatas nosauts èm (bis) / E la nòsta corona / Si la nòvias nes le demanda / Nosauts farrà li dònim

III La nòsta corona a nau candelons / Shaque candelon a sa lustror / Per la nòsta nòvias la bèra aunor

IV Aquiras gojatas, la bèra aunor qu’an / Les qui bien hèn pòrtan boquets / Les qui mau hèn de bèths moquets

V Les gents de la vila diurén tremblar / Diurén tremblar, diurén samsir / De véder passar la corona ací

VI Aunèstas gents, regardetz bien / De tota part, de tot estrem  / Si nòsta corona a nat mancament

VII Mès se n’i védetz, nes ic diratz / Nosauts gojatas lesi arranjaram

VIII Nòvias te pòrtam la corona / La corona la tua aunor / Que te l’as ganhada en hèns l’amor

IX Lo pair de la nòvias, vingut, vingut (au lòc de venetz o vinetz !) / Lo pair de la nòvias vingut ací / L’aunor de vòsta hilha qu’es ací

X idem demb la mair

XI Demandem au mèste de la maison / Se vòu la corona hens sa maison / Se ne le vòu pas, nes le vam tornar / A nosauts gojatas nes servirà

Apui :

I Obretz, obretz la pòrta, portets

Responsa : Qui truca ací a la pòrta, novèla ?

II Los amics de la nòvias, novèla

Responsa : Qué pòrtatz a la nòvias, novèla ?

III La corona a la nòvias, novèla

Responsa : Amassaratz-li, conservaratz-li     ) (*)

Tot aquò poirà servir a la nòvias                      ) (*)

Idèm per : solièrs, debàs, pelha, cotilhon, corset, pantalon, camisa, espós

Lo darrèir còp, au lòc de (*) :

Aquò n’es pas vrai / N’ètz daus mensongèirs / L’esposa, l’espós / Son au miei deu larèir

S’ètz de bravas gents / Nes lo haretz véder / Nosauts urós / D’aver sa coneishença

En anant a la glèisa

I Sortitz dahòra, caps ahumats / Veiratz passar de bèths caps daurats

II Sortitz dahòra de dus en dus / Veiratz passar de bèths mossurs

III Se vòlem sortir, sortiram / Un plat de mèrda vos portaram

En arribant a la glèisa

Jo vedi la glèisa e l’autar ludir / Aquí on la nòvias va díder « oui »

En sortint de la glèisa

Nòvias, remercia Mossur Curè / Mossur Curè, lo secrestan / Que t’an balhat un bon còp de man

En se botant en taula

E ! au cap de la taula i a un arrosèir / Un arrosèir qu’es bien florit / Entr’ací un an serà tot flaishit

Pendent lo repàs (e se vei, a las paraulas, que lo vin pisha !!) Aquí, òmes e fimèlas altèrnan los coblets.

I Aquiras gents, d’on son ? d’on son ? / Que ne saben pas un mòt de cançon / Pòdem ic díder, ic assegurar / Aumens per cantar, ne saben pas

II Està teishau, pantalon gris / Se n’ès pas sorcièr ès lo malin

III Està teishau, cotilhon blu / Que te l’as ganhat damb un mossur !

IV Farrà crompar lo cordon blu / Percé d’estacar los ases com tu

V Està teishau, cotilhon blanc / Que te l’as ganhat damb un paisan !

VII Sii damb un paisan o damb un mossur / Aquò ne t’i hèi pa’rren a tu !

VIII Està teishau, chac-chc, chac-chòc / Que t’as pishat hens los esclòps

IX N’ic èi pas hèit, mès qu’ic vau har / Tu damb ta lenga ic vendràs lecar !

X Està teishau grand caishalàs / Les de devath te tòcan au nas

XI Està teishau pantalon blu, / Per un horat que mòishas lo cuu

(E ‘quò’s un curè que reculhit aquò !)

Quèsta

Bonsoar Mossur (Madama/Mamisèla), l’aunor icí presenta

Estrenetz l’esposa, estrenetz-la bien

A vos Mossur (Madama/Mamisèla), que n’atz los moièns

Una istoèra per ríser

Una colhonada en lemosin que vèni de lugir e que m’a hèit ríser… Vací, la traduïsi :

Quate òmes son dens un bar. Deu temps que l’un se’n vai pishar, los tres auts blagassan :

- Avèvi paur per mon hilh, que comencèt a trabalhar en lavant autòs. Mès vai t’hèser lanlèra, son patron tomba malaud, e li prepausa una plaça de vendur. E ben, vendut tant de banhòlas qu’adara lo garatge es a d’eth. D’alhurs, vèn de balhar una voatura en d’un amic per son anniversari.

- Jo, avèvi sustot paur per mon gojat, qu’amassèva hulhas dens los jardins d’un agent imobilièr. Mès l’agent divut arrestar son trabalh e prepausèren a mon hilh de préner sa plaça, çò qu’hasut tan bien qu’anuit l’agença es a d’eth. D’alhurs, vèn de balhar un ostau en d’un amic per son anniversari.

- M’encoentèvi un chic mèi per mon dròlle. Pensatz, au debut, lavèva los cagadèirs dens una granda banca. Apui, sabi pas perqué, dens la banca, li prepausèren una formacion, e chic a chic vingut director de la banca. Es tan rishe que balhèt un milion en d’un amic per son anniversari.

L’aut tipe s’entornèt, los auts li dissuren de qué parlèvan, ‘quò’s a díser de la reüssita deus hilhs.

- Ò, jo, mon hilh, i a pas de qué se’n gloriar. Es perruquèir desempui quinze ans ; amèi d’aquò es gay, un gay que vòu pas se maridar e qu’aima sonque partosar demb amics. Mès, dens tot aquò, fau saber véser lo bon costat, hèser la part de les causas : sons bons-amics, per son darrèir anniversari, li balhèren una voatura, un ostau e un milion….

Contrat de maridatge gaunit de gascon

Anuit, vau parlar de mons aujons. Perqué ? Perçò qu’èi trobat un contrat de maridatge demb mòts gascons. Qué de mèi normau : èra en 1779, en Medòc.

 

Contrat de maridatge, donc, lo 6 de heurèir 1779 a l’Esparra, per davant mèste Jean Tartas.

La familha deu nòvi es de Sent German d’Estèlh, e la de la nòvia es de Sent Arlòdi.

La nòvia e sons pairs pòrtan : (…) trois touailles (1) (…) un sarpaut (2) (…) La mair deu nòvi, era, pòrta : (…) une marre (3), une pelle ferrée (4) (…) une bigotte (5), (…) un achot (6).

(1) sembla estar « nappe ».

(2) « petite serpe », bien solide.

(3) « houe » (mès en haut Medòc) ; senon « pioche ».

(4) pala herrèira = « bêche » (mès en sud Medòc) ; ferrèia en Medòc tanben.

(5) « houe » (mès en sud Medòc).

(6) « hachette », simplament.

 Lo notari divèva venir de sud Medòc !

Cançon gaire d’actualitat : « Sent-Jan deu blat » !

En parlar negue :

 

Valà la Sent-Jan, la Sent-Jan d’estiu

Valà la Sent-Jan, la Sent-Jan deu blat

 

On tots los amics van a la velhada

On tots los amics van au huc benedit

 

An hèit una crotz d’èrba de la* lana

An hèit una crotz per har benedir

 

* Curiosament, escrivut « la ».

 

Tot aquò per botar una ambiença estivala ! Fau díser que pr’ací (a Bordèu), lo temps es gohat, viroliu. Mès bon, s’i acostuman ! Tè, a prepaus de Bordèu, i a pas pausa, èi vist tres ciclistas de la poliça nacionala s’arrestar en d’un huc roge (e aurén poscut passar shens accident !) A n’i pas créser !!

Recèpta de les ‘cambas d’olhas’

Camba d’olha quò’s un mòt tipicament guienés (Peirigòrd, Carcin), atestat dincas a Liborna, coma ne’n temonha un tèxte d’Edmond Lapelletrie. Ne’n atz ací la recèpta :

Botatz una liura d’haria en hont e botatz-i tres eus empenats, un penhic de sau, un paquet de levadura, un culhèir a sopa d’òli o de grèish, un culhèir a sopa de ròm o d’aiga-de-via. Barrejatz tot aquò demb les mans. Estamplatz la pasta e picatz bocins de 2 cm de large e de 10 cm de long. Gitatz-los dens l’òli bulhent. Eschorissetz-los e persamiatz-los de sucre en podra.

 Bon apetit !!!

Dus poèmes en cubzagués

Citats dens BARDEAU Gérard & Claude, Saint André en Cubzaguès, nóste péïs, editat devath lo patronatge de la municipalitat de St Andrés de Cuzat (Cubzac), 1980.

 

1- L’ANIMATION A SAINT-ANDRÉ un jour de foire, per Jean Vigé lo paisan dau Shamp-de-fèira

Préféri cént cop meyt ha un tórt à la feyre
On s’éstalle pértót de jolies caóses à beyre :
De magnifique flós dos mestes jardineyts
Dónt los belles madames emplissent lurs paneyts.
Los marchandes de peytch a pratique friande
E dónt la renómade chez nos aós és si grande ;
Asqueyres, Catillóne et Musquin, pey l’Aimée,
Dónt Chabrit a plein cap que cride la marée ;
E dónc debat la halle, charcuteys et boucheys
De l’exélént fricot ténte nos códineys
En bós birant de bord, aqui, dessus la place,
Bédéts mantes marchands parmi la populace,
D’oranges, de citróns, légumes et caólets,
De poules, de canards et de nègres poulets,
Et séns conta éncare aci dedéns los rues,
Champ de Feyre surtout : et déns sos abenues
Boutiques, bouticayres, marchands de tout biblot,
Cirque, panorama, jógurs, n’èrent qu’ün bloc…
Et ün quitte saóbtache émbarat én boiture
Adébe en  nous geuytant une triste figure ;
Són méste nous disèbe : Boyez cet « argousin »,
Eh vien ! dans són pays, il mange du chrétien !
Qu’il n’en mange s’il but… Mais, foi de sainte Luce,
Le diable si jamais je lui « cherche la puce ».

2 – LA MINJUSA DE RASIMS, per Jausèth ALLAIN, 1931

D’oun aribes-tu, praoube done,
Counténte coume une Madone ?
Me bela, ma foy, a prepau.
Baou-tiou préndre moun toun sébère ?
Dis-më, que bénes-tu de quére
Dëns les planques de moun casaou ?
Boudri bé que tu respoundusses
Pu léou que de frounça les usses.
Debas toun mignoun demantaou
Que coy que tu caches, couquine ?
Coy caoucouré que se debine :
Les rasïns blancs de moun casaou.
Tu bay menti, beléou, adare ;
Ca n’es pas la pëne. Toutare
T’ey bis pigoça moun Merlaou
Coume ün perot une panouye.
M’ey dit : Gueyte-la, se desbrouye
Dëns la bigne de moun casaou.
Mes rasïns dorats sount si cranes,
Pas bray que soun grosses, les granes,
N’en ant pas soubént bis ataou,
Et pasque tu sés prou friole,
Tu les eymes, petite folle,
Les béts rasïns de moun casaou.
Ta man adreyte taste, taste,
Debat les heuyes, sus chaque aste,
Per bién caousi sanque te faou
Alors tu sarres ta cuyëtte
Pen* t’en ana mïndia, soulëte,
Lou freuyt madu de moun casaou.
Pey, après tout, pusque tu gaouses
Aprécïa les bonnes caouses,
Ne groundy pas mey et m’en baou.
Mais nou. Car tiou tabé n’en boly
Des bélles grapes dount rafoly :
Anëns tous dus dëns lou casaou !