Arcuelhença a Mos de Lamirand

Canonge Pascal BADIÒLA, mai 1941. Discors d’arculh a M. Lamirand, menistre de la Junessa deu gobernament de Pétain.  « La Republica avèva tròp cercat a destruíser las lengas de França autas que non pas lo francés. ‘Quò’s aquò qu’explica qu’i aujut felibres, e non deus mendres, que cerquèren l’apoi de la dreta, roialista e maurrassiana. Entau, quòra lo mareishau Pétain prengut lo poder, saludèren demb entosiasme son avenament. Lo mareishau avèva hèit promessas. Lo menistre de l’instruccion publica n’èra donc pas Georges Ripert, frair deu celèbre felibre provençau ? Elàs ! Pétain tingut briga sas promessas. Apui n’èra pas estar maranhan de s’apoiar sus un gobernament que viren bienlèu qu’èra reduïsut a l’impuishença , e que comprenèvan que totas sas decisions podèvan sonqu’auger un caractère provisòri ? Fau díser tanben que lo « petainisme » de certèns felibres tenèva tanben a lur engatjament politic personau d’un bòrn, a simpatias de combatents de 14-18 per lo « vencur de Verdun » d’un aut bòrn. »

Mossur lo Ministre,

Grand mercés de la visita agradiva qui hètz a la nòbla pròvinça de Biarn, ua de las mei bèras de França.

Ací autorn de vos, qu’ei lo mei beròi flòc de flors de la nosta tèrra, la joenessa biarnesa qui’vs hè arcuelh d’aunor.

Qu’ei sustot per’mor d’era qui vienetz.

Qu’avetz lo perpic de véder quin se compòrta entà l’encaminar hens la via deu tribalh, de la valentia e deus devers de la vita. Sabiatz que nosta volentat e la vòsta caminan a ua.

Tanben qu’avem espudit la posoeria qu’aqueths pòliticiens afronturs qui n’an pas sabut guardar la hortalessa deu peís, ni horgar las engibanas de guèrra, ni guinhar per dessús las termièras deu lhevant. Per aqueths enganaires, la França qu’ei devienguda ua prauba causa, sutgèt de pietat davant l’univèrs. Per aqueths, qu’avem a patir ua tarribla esprava. Mes Diu ne’ns a pas desbrombats. Autescòps la Patria qu’esté autant abladada e herida : qu’avom lo miracle de Jana d’Arc. Uei tà suportar noste malur, la Providença bona que’ns envia lo marescau PETAIN. N’èra pas briga copable de la nosta des.hèsta, aqueth gloriós soldat : Au crit d’ajuda de la Patria escanada, que s’ei quilhat, atrevit e fièr com aus dias de Verdun. Digatz-l’i, si vos platz, a noste capdau sauvador, nosta reconeishença, e noste amor fidèu ; digatz-l’i que la joenessa deu Biarn ei tota atroperada darrèr d’eth, autorn deu drapèu. La França non pòt perir.

Presents, los pè-terrós de la paisaneria qui demoran fidèus au casalar. Nòble paisanís !…

Presents, los obrèrs de tot escantilh qui tiran la rishessa de la madèra natra.

Presents, los estudiants valents qui afèitan l’esperit, e aborreishen dinc a l’estrangèr los arrais de la claror francesa.

En noste còr boreish l’arseish deu vin de Jurançon. Que haram nosta valentia coraluda com los cassos de Biarn, nostes braç autant endurcits que los pics de la montanha ; que volem caminar los uelhs de cap a las estelas, clarejants de la lustror deu cèu, e portar lo front mei haut que lo capèth deu pic d’Aussau, qui’ns guinha deu som de la termièra d’Espanha.

Atau equipats, òc-ben de segur, que vam rebastir la maison FRANÇA, e qüand sia aplomada de dret, enclaveram, sus la mei hauda pèira  deu lindau, lo fièr devís de noste viscomte Gaston Febús : « Tòca-i si gausas ! »

Sivant M. Grosclaude, La Gascogne, Témoignages sur 2000 ans d’histoire, Per Noste, Ortés, 2006 reed.