Bordèu (Th. Blanc)

 

 

Un dessèir, dens l’ivèrt de dise-uit-cent-soassanta-cinc, après auger prist lo magre sopar que m’avèvan aprestat, – repàs en compareson confortable per lo temps de misèra que cor, – m’èri sheitat au cunh  dau foguèir per desgraupir mes praubas mans que la nèja e lo verglaç avèvan rogidas.

Aqueth dessèir, un linçòu blanc cobrèva la tèrra, e los aubres, pareishent coma los quauques peus que sòrten dau cruc d’un vielh òme usat, refusavan lo pus petit abric as audèths apenats. Lo freid èra penetrent coma l’agulhon d’un boèir. Les pelhas usadas das praubes èran perçadas cruèlament per eth.

Coma vos l’èi dit, èri sheitat au cunh dau foguèir, e m’estimèvi erús, maugré qu’estussi praube, de ne pas me trobar coma mantun, shens pan, shens bòi, shens lèit, e d’auger lo contentament de veire mos dus petits mainatges s’endromir sadoths coma das petits pijons que lur mair a apasturats.

Benedissèvi la Providença, quand entenduri trucar a ma pòrta.

Esturi surprís, car èra tard e tot lo monde dromèva dens lo vilatge.

Obri.

Una vielha fama, pèinuda, magra, blanchòia, cobèrta de pelherauds, coifada d’una còiha pendilhenta e deslissada, se presentèt, e, d’un èrt que fedèva compassion, me dishut :

« Sui la Lenga gascona. Me vedes shens abits, shens secort, shens un tiule per me caperar. Bordèu, eth qu’es remplit de mos pus doç sovenirs, ne me vòu pas mèi veire. Sui desgitada, maudita, bafoada, mesprisada en vila, coma una vielha criminèla.

Los qui an estat calinats e endromits dens lur tendra junessa au son minhon de mes aimablas cançons, an l’èrt adara de ne pas me compréner, – van dinc a rogir de m’auger coneishuda.

Los entendi, adara, aqueths orgulhús que frecantèvi, desbitar un francés bastard, meilat d’anglés, e se forçar per parlar ponhtut coma das Parisiens.

Los quites marcats, on trobèvi un apoi solide, on m’entendèvan, per la boca de les recardèiras, dire mon shapelet de paraulas comicas, – quauques còps prebadas (pebradas), – e d’a prepaus plens d’esprit, – los quites marcats, ne me pòden pas mèi suportar. Las recardèiras bonas bitonas, coifadas de lur calhon, an fèit plaça a lurs gojatas, caperadas de sòia, de dentèlas e de bibís, que vòlen, en parlent un lengatge que ne sembla a res, far oblidar que lurs mairs me sherissèvan e me presentèvan mème as princes.

Sorten, los tres quarts, de familhas minablas, pedolhosas ; vòlen far creire que descenden de la cuisha de Jupitèrt.

Tanben, me vedent abandonada, m’apercebent que fèdi honta a tot Bordèu, cèrqui, hòrt de sos murts, un abric segur on poirèi menar una via tranquilla, e on vingrèi, l’ivèrt au foguèir de la shaumèira, entretenir les familhas avèque mos contes que feràn oblidar, a la velhada, la fatiga dau trabalh de la jornada, e lisi portaràn encara un chic de plesir dens lur misèra. »

La prauba vielha lenga tombèt sus lo solaut en acabent aqueths mòts.

Lo shagrin e lo freid l’avèvan transida.

La relevèri, la recaufèri, e quand estut revinguda a la via, li dishuri :

« Shèra lenga, me rapèlas das sovenirs bien tristes. Valà perque t’aimi. La mair que m’a balhat lo jorn te coneishèva, te parlèva, e quand, dens mon june atge, mos ulhs alassats per la fièvra ne podèvan pas se barrar, entendèvi sa voàs, puslèu fèita per los planhs que per les cançons, fredonar :

Som, som, som,

Vène, vène, vène !

Som, som, som,

Vène, vène donc !

E mos ulhs se barrèvan, lo somelh venèva, e repausèvi dens los braç de la qui èi tant aimada e que la mòrt a prista tròp lèu !

Èra es partida recéber la recompensa que meritèva per les penas qu’a augudas a m’elevar.

Mès tu as damorat.

Maugré los pelherauds que te cobren, lo shagrin que te ròga, te reconeishi.

Te balharèi mon magre apoi. Te gardarèi dens ma cabana. Quand seràs remista, que tos abits raspats seràn rapedaçats. Quand ta còiha serà lissada de fresc. Quand tos pès murtrits adara seràn cauçats de minhons petits solièrs, e que lurs ribans croasaràn sus tes cauças blancas. Quand tes papilhòtas seràn frisadas, lavetz te presentarèi as Bordalés, e los veiràs, ne’n sui segur, t’aplodir encara e te balhar das sorríders. »

Tinguri ma promessa. La sonhèri lo milhor que poscuri. Li firi retrobar ses colors perdudas. La parèri si bien que saburi, e la presentèri a Bordèu.

Estut aculhida a braç ubèrts : los teatres, los concèrts, los salons opulents mèmes l’an vista, li an fèit bona recepcion.

Èi vist das vielhs ravatjats per l’atge, desgostats de la via, blasats per la fortuna, per los revèrts, se tòrder de ríder en escotent son comique bagot.

Èi vist de junes muscadins que «pausa»(?) per das òmes seriús, brisar lurs gants bura fresc en aplodissent ses aimablas repartidas.

Èi entenut de les bocas que fèden, en dident «oui», quauques còps lo bonurt, sovent lo malurt d’amorós ardents, cridar bis
quand ma vielha Lenga critiquèva lo monde en possent sos grands esclats de ríder.

Èi vist, enfin, des milèirs de borsas s’obrir quand fedèva un apèl a la sharitat au profit de les victimas d’un accident o d’una familha dens la misèra.

Adara qu’èi obtingut un resultat aussi bon, gaugi venir presentar ma vielha lenga dens un jornal. Me promet de vos amusar ; me fidi a d’era.

Th. Blanc.